Hiệu suất hoạt động kém tại các tập đoàn kinh tế nhà nước lớn đang gây áp lực lên nợ xấu của hệ thống ngân hàng.
Tờ Reuters
mới đây vừa đăng tải bài báo xung quanh vấn đề về nợ của tại Việt Nam,
mà trọng tâm là “tiếng chuông cảnh báo” ở ngành vận tải biển.
Theo ghi nhận của hãng tin Anh,
Tổng công ty Hàng hải (Vinalines) một thời từng là biểu tượng cho triển
vọng hội nhập của Việt Nam khi bắt đầu bước chân vào môi trường cạnh
tranh toàn cầu thời kỳ Mỹ dỡ bỏ cấm vận vào năm 1994.
Tuy nhiên, sau gần 20 năm,
Vinalines lại cho thấy một chiều hướng phát triển sai lầm với bộ máy
cồng kềnh 18.000 nhân công, đội tàu hoạt động thua lỗ cũng như khoản nợ
lên tới 2,1 tỷ USD. Trả giá cho điều này, ba lãnh đạo cấp cao của
Vinalines đã bị bắt giữ, trong đó nhân vật quan trọng nhất là cựu Chủ
tịch, ông Dương Chí Dũng, và Vinalines đã bị coi như một điển hình khác
về quản lý yếu kém thời hội nhập.
Reuters
nhìn nhận, khi bị đặt vào tình cảnh nợ nần, Vinalines cũng như những
công ty, doanh nghiệp nhà nước khác trở thành bài toán kiểm nghiệm liệu
Việt Nam có thể lấy lại được vị thế ngôi sao đang lên trong các thị
trường mới nổi hay ngược lại sẽ chìm sâu vào tình trạng bất ổn kinh tế
với nguyên nhân sâu xa là tham nhũng.
Chuyên gia kinh tế cao cấp của
Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright tại thành phố Hồ Chí Minh đồng
thời là chuyên gia về kinh tế Việt Nam tại Liên Hợp Quốc, ông Jonathan
Pincus nhận định, hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam
đã bị bưng bít quá lâu và đến nay, tình trạng này cần phải được chấm
dứt.
Sự kiện đáng buồn này đóng một
phần vào loạt vấn đề nghiêm đang bao phủ triển vọng kinh tế Việt Nam,
bao gồm nạn quan liêu, cơ sở hạ tầng yếu kém, thâm hụt thương mại quá
lớn, và gần dây là diễn biến lạm phát phức tạp cũng như đồng nội tệ mất
giá.
Reuters
dẫn báo cáo Chính phủ ngày 12/6 vừa rồi cho biết, tính đến cuối năm
2011, khoản nợ của Vinalines là 43.100 tỷ đồng (tương đương 2,1 tỷ USD) –
gấp 4 lần so với vốn chủ sở hữu 9.410 tỷ đồng.
Vụ việc gợi đến vết xe đổ mà Tập
đoàn Tàu thủy Việt Nam (Vinashin) để lại 2 năm trước. Khoản nợ của
doanh nghiệp đóng tàu nhà nước này lên đến 4,5 tỷ USD, gây ra những mối
quan ngại lớn đế sức khỏe của các ngân hàng Việt Nam. Cuối cùng,
Vinashin cũng được Chính phủ giải cứu, song, 9 lãnh đạo cấp cao của Tập
đoàn đã phải ngồi tù và bị kết án làm thất thoát tài sản của nhà nước.
Các lãnh đạo của Vinalines cũng
đang đối mặt với số phận tương tự. Bốn cán bộ cấp cao bị bắt hồi tháng
Hai và cựu Chủ tịch Dương Chí Dũng bị truy nã trên toàn cầu với cáo buộc
làm thất thoát tài sản nhà nước trong quá trình điều hành công ty từ
2005 đến tháng 2/2012.
Tái cơ cấu thay vì cho phá sản
Theo Reuters,
Việt Nam đã hy vọng thiết kế các công ty nhà nước theo mô hình tập đoàn
tương tự như chaebol của Hàn Quốc. Và kết quả, như đã làm với Vinashin,
ý tưởng này đã sản sinh ra Vinalines vàm năm 1995 thông qua việc sáp
nhập hơn 20 công ty khác – 1 năm sau khi Mỹ dỡ bỏ cấm vận.
Dẫn báo cáo của Thanh tra Chính
phủ, Tổng công ty đã làm ăn thua lỗ trong việc khai thác tại 14 dự án
cảng. Quản lý 154 tàu, chủ yếu là tàu chở hàng và chở dầu, tuy nhiên nội
bộ của công ty này lại lục đục, diễn ra tranh chấp.
Và một trong những sai lầm tệ
hại nhất của Vinalines là đã mua vào con tàu cũ tới 43 tuổi với mức giá 9
triệu USD, chi phí cho sửa chữa phải gánh thêm lên đến 26,3 triệu USD,
chiếm khoảng 70% giá của một ụ tàu mới.
Trên báo chí thậm chí ví đội tàu
vô dụng của Vinalines như một “đống sắt vụn”. Ngoài ra, công ty cũng đã
xây dựng những cơ sở sửa chữa tàu trong khoảng 2007-2010 nằm ngoài quy
hoạch của Chính phủ.
Tổng cộng, Vinalines đã chi
22,85 nghìn tỷ đồng, tương đương với 1,09 tỷ USD trong khoảng 2005-2010
cho 73 chiếc tàu cũ, bao gồm 17 chiếc là quá cũ. Công ty này cũng đã làm
thiệt hại 434 tỷ đồng tương đương 21 triệu USD trong năm 2011 do quản
lý lỏng lẻo và kéo dài những sai lầm trong quản lý kinh doanh.
Theo phản ánh của Reuters,
trong khi các công ty tư nhân phải chịu chi phí đi vay quá cao và lãi
suất lên tới 2 con số thì tín dụng dành cho các doanh nghiệp nhà nước
như Vinalines lại rất dồi dào.
Nguồn vốn dành cho các đối tượng
này đến từ ngân sách nhà nước và của Ngân hàng phát triển Việt Nam
(VDB). Các doanh nghiệp nhà nước cũng được hưởng những đặc quyền trong
thuế thu nhập doanh nghiệp và được Chính phủ bảo lãnh đối với các khoản
vay nước ngoài.
Reuters
cũng cho biết, các chuyên gia kinh tế đã kiến nghị, đề xuất lên Chính
phủ giảm bớt vai trò của những doanh nghiệp nhà nước lớn để chuyển sang
trợ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa, song kế quả có vẻ không như dự
kiến. Thay vì đóng cửa hoặc phát mại tài sản đối với Vinalines và
Vinashin, cả hai doanh nghiệp này đang được tái cấu trúc.
Theo chỉ thị từ Thủ tướng hôm
15/6 vừa rồi, Vinalines sẽ được sắp xếp lại, tập trung vào 3 hoạt động
chính là vận tải hàng hải, cảng biển và dịch vụ. Các tàu cũ và khai thác
không hiệu quả sẽ được đem bán để cắt lỗ và những công ty con sẽ được
cổ phần hóa với sự tham gia của tư nhân.
Gánh nặng nợ xấu lên hệ thống ngân hàng
Theo đánh giá của Reuters,
nếu giữ nguyên hiện trạng như hiện nay có thể gây nguy hiểm cho Việt
Nam. Các khoản nợ xấu của Vinashin đã tác động xấu đến sức khỏe của một
số ngân hàng,buộc Ngân hàng Nhà Hà Nội (Habubank) phải sáp nhập vào Ngân
hàng Sài Gòn Hà Nội (SHB) trong năm nay.
Theo số liệu chính thức, tính
đến cuối tháng 4, nợ xấu của Việt Nam ở mức 108,6 nghìn tỷ tương đương
5,2 tỷ USD và bằng 4,14% tổng dư nợ.
Còn nếu theo các số liệu không
chính thức thì tỷ lệ nợ xấu còn gấp 2 đến 3 lần con số đó. Hãng xếp hạng
tín nhiệm Fitch Ratings cho rằng tỷ lệ nợ xấu ở Việt Nam có thể lên đến
13%. Ở trường hợp của Habubank, tại thời điểm hồi tháng 2, nợ xấu của
ngân hàng này là 16%.
Tính đến tháng 9/2011, 12 tập
đoàn nhà nước lớn nhất cả nước có tổng nợ 218,7 nghìn tỷ tương ứng 10,5
tỷ USD, chiếm 8,76% tổng nợ của hệ thống ngân hàng.
Tuy nhiên, Reuters ghi nhận,
cũng có một vài tín hiệu tích cực đến từ Vinalines: trong số 9,3 nghìn
tỷ đồng nợ ngắn hạn và 33,83 nghìn tỷ đồng nợ dài hạn của Vinalines, chỉ
có 207 tỷ đồng đã quá hạn.
Hơn nữa, Vinalines cũng là nạn
nhân của thị trường vận tải biển toàn cầu vốn vẫn chưa hồi phục sau
khủng hoảng tài chính năm 2008, gây ra tình trạng mà Quỹ Tiền tệ Thế
giới (IMF) gọi là “Sự sụp đổ thương mại lớn”. Các chuyên gia trong ngành
dự báo cho đến cuối năm 2013, ngành này vẫn sẽ ở trong tình trạng căng
thẳng cho đến hết năm sau.
Một số người vẫn bi quan về
những vấn đề nổi lên trong khu vực doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam và
tỷ lệ nợ xấu sẽ còn tăng. Hiệu suất kém của các tập đoàn nhà nước lớn sẽ
gây sức ép lên nợ xấu trong hệ thống ngân hàng, ông Alan Phạm, trưởng
bộ phận kinh tế của công ty quản lý quỹ VinaCapital, sở hữu khối tài sản
1,6 tỷ USD nhận định.
Chính phủ Việt Nam cũng đang cố
gắng giải quyết tình trạng này khi buộc các doanh nghiệp nhà nước phải
công bố báo cáo tài chính hàng quý và hàng năm lên website. Nhiều người
nhìn nhận đây là động thái được đưa ra sau tiếng chuông cảnh báo
Vinalines và Vinashin.
Ông Nguyễn Chí Trung, giám đốc
công ty Chứng khoán Rồng Việt đánh giá, mặt tích cực sau những sai phạm
được phát hiện gần đây của Vinashin và Vinalines đó là góp phần thúc đẩy
Việt Nam tiến tới minh bạch.
Bích Diệp
Theo Reuters
Dân chí
No comments:
Post a Comment